Teofil Ociepka (1891-1978) to kultowy, najbardziej znany śląski malarz-prymitywista, jedna z głównych postaci Grupy Janowskiej. Skąd wzięły się grafiki Ociepki w archiwum IPN Katowice? Prof. Adam Dziurok wytłumaczył to podczas prezentacji najnowszego wydania periodyku Czasypismo (nr 2[20]/2022), która odbyła się w Warszawie 22 lutego 2022. W tym właśnie numerze opublikował swój artykuł, opisujący niezwykłe losy grafik Ociepki.
Grafiki Ociepki a IPN Katowice
Jak się okazuje, malarz podarował je swemu przyjacielowi, Ślązakowi Walterowi Traubemu. Traube mając je przy sobie, usiłował nielegalnie przekroczyć granicę PRL. Ale został schwytany. Grafiki dołączono do akt prowadzonego przeciwko niemu śledztwa. Następnie zapomniano o nich na całe lata. Gdy w Polsce na przełomie 1989 i 1990 roku upadał komunizm, wśród tysięcy tajnych dokumentów przeznaczonych do zniszczenia przez bezpiekę, także akta sprawy Traubego znalazły się w tzw. workach ewakuacyjnych, w których miały trafić na przemiał. Na szczęście zniszczenia uniknęły. Wraz z tymi aktami grafiki Ociepki trafiły w 2001 r. do archiwum archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach.
- Materiały z grafikami zostały opracowane przez archiwistów w roku 2007, po kilku latach, bodaj w roku 2011 znalazły się w ewidencji elektronicznej - opisuje Adam Dziurok. Ale to on dopiero jest pierwszą osobą, która odkryła, jaki skarb kultury znajduje się w archiwum katowickiego IPN.
- To są cztery rysunki, które przedstawiają Waltera Traubego - mówił prof. Dziurok. - Dwa z nich miały być pamiątką na wyjazd: Walter Traube przekraczający granicę, kroczący w stronę wolności, gdzie świeci słońce, czyli do Francji... Dwa to scenki rodzajowe przedstawiające sprzątaczki.
Grafiki Ociepki a muzeum w Warszawie
Na pozyskanie grafik Ociepki liczy Muzeum Etnograficzne w Warszawie.
- Byśmy się cieszyli, żeby do naszych zbiorów trafiały takie zabytki, jak tutaj pan profesor przed chwilą prezentował - mówił dr Józef Zalewski, wicedyrektor tej stołecznej placówki muzealnej, również obecny na prezentacji. Podkreślił, iż tamtejszy zbiór prac Teofila Ociepki nie jest bogaty i byłoby to jego wzbogaceniem. Alicja Mironiuk-Nikolska z Muzeum Etnograficznego uściśliła, że kolekcja ta obejmuje 7 prac Ociepki - 8 obrazów i 2 szkice.
- Zgłosiłem sprawę tego znaleziska i państwa zainteresowanie władzom archiwalnym Instytutu Pamięci Narodowej i wstępnie otrzymałem informację, że rozmowy mogą być kontynuowane - powiedział Adam Dziurok pracownikom Muzeum Etnograficznego.
Grafiki Ociepki a Muzeum Śląskie
Teofil Ociepka był Ślązakiem i związany był ze Śląskiem, na którym przez wiele lat mieszkał i tworzył. Jego grafiki dedykowane były Ślązakowi z Chorzowa, a odkryto je w Katowicach. Może więc powinny tu pozostać i miejmy nadzieję, że tak się jednak stanie.
Zapytaliśmy więc profesora Adama Dziuroka, czy śląskie placówki muzealne nie przejawiają nimi zainteresowania.
- Sprawa Muzeum Śląskiego pojawiła się już w rozmowach z przedstawicielami PME - myślę, że nasze muzeum przy prezentacji grafik Ociepki z pewnością nie zostanie pominięte (teraz w grę może wchodzić ewentualny pokaz podczas wystawy prac Ociepki w Muzeum Żup Krakowskich, którą przygotowuje pani Sonia Wilk z Muzeum Śląskiego - to już zależy jednak od decyzji władz Archiwum IPN) - wyjaśnił w odpowiedzi Adam Dziurok.
